Saldırganlık sosyal psikolojide üzerine çok çalışılan konulardan birisi. Fiziksel ya da psikolojik acı verme hedefli insan davranışlarını kapsar. Yani birine fiziksel veya psikolojik olarak acı vermek amacıyla yaptığınız tüm davranışlar saldırgan davranışlardır. Karşınızdaki kişiye saldırgan davranıyor olmanız sadece fiziksel saldırganlıkla açıklanmaz. Siz ben saldırgan davranışta bulunmuyorum ona fiziksel bir zarar vermedim deseniz bile karşınızdaki kişiye psikolojik bir saldırganlıkta bulunduysanız bu da sizin davranışınızı saldırgan yapar. Burada saldırganlığın vereceği zarardan çok kasıtlı olması bize davranışın saldırgan olduğunu söyletiyor. Yani siz zarar vermek amacıyla bir davranışta bulunuyorsanız bunun sonucu, hedefi ve yöntemi gözetilmeksizin saldırgan bir davranış olduğunu söyleyebiliriz.
Saldırganlık ikiye ayrılıyor:
- Düşmanca Saldırganlık
- Araçsal Saldırganlık
Düşmanca saldırganlık birine kasten zarar vermek amacıyla, öfkeyle yaptığımız davranışlardır. Araçsal saldırganlık ise başka bir hedef doğrultusunda saldırgan davranışlarımızı kapsar. Örneğin bir futbol maçında oyuncu rakip oyuncudan top almaya çalışırken saldırgan davranışlar sergiliyor olabilir fakat bu davranışlar karşı takımın oyuncusuna yönelik değil de topu almaya yönelikse bunu araçsal saldırganlık olarak değerlendiriyoruz. Fakat kişiler arası öfke sebebiyle yapılan saldırgan davranışları düşmanca saldırganlık olarak adlandırıyoruz.
Saldırganlık ve Freud
Günümüzde Freud’un psikoloji dünyasında var ettiği her kavram hemen hemen herkesin dikkatini çekiyor. Güçlü bir kuramcı olmasının yanı sıra insanın doğasına ilişkin bize aktardığı kavramlar oldukça fazla ve bu kavramlar üzerine oldukça sık çalışılan konular haline geldi. Freud’a göre ise saldırganlık insanın iki temel içgüdüsünden biri. Freud yaşamımızda iki temel içgüdü olduğundan bahsetmiş bunlardan biri yaşama yönelik davranışlarımızı içeren Eros, diğeri ise ölüme yönelik davranışlarımızı ve saldırgan tutumlarımızı içeren Thanatos’tur. Freud bu iki içgüdünün yaşamımız boyunca tüm davranışlarımızın temel nedeni olduğunu görebiliriz diyor.
Saldırganlık Hangi Durumlarda Ortaya Çıkar
Saldırganlık davranışın ortaya çıkmasının durumsal mı içgüdüsel mi yoksa bir seçim mi olduğu da yine günümüzde popülerliğini koruyan bir tartışma konusu. Saldırgan davranışlarımıza sebep olacak pek çok fiziksel ve duygusal uyaran olabilir. Bunun yanı sıra bizim saldırgan davranışlarımızın artmasına sebep olacak uyarıcılar alıyor olmamız da söz konusu olabilir, dışarıdan aldığımız ve saldırgan davranışlarımızı artırabilen uyaranlardan biri alkoldür. Alkol herhangi bir durumda saldırgan tepkiler vermemizi artırabilmektedir.
Bunun dışında saldırganlığa sebep olabilecek faktörler şunlardır:
- Genler
- Cinsiyet
- İçgüdüler
- Durumlar
- Alkol
- Kültür
- Nörolojik Etkenler
- Kimyasal Etkenler
- Acı Duymak
- Huzursuzluk ve Öfke Duymak
- Engellenme
- Kışkırtılma
- Medyadaki Şiddet
- Şiddetin Özendirilmesi
Saldırganlığı tetikleyen bir başka faktör de çocuklara verilen cezalardır. Çocuğa yaptığı yanlış davranışa karşılık olarak, veya sizin istemediğiniz bir şey yaptığında ceza veriyor olmanız çocuğun ileride saldırgan davranışlarını tetikleyebiliyor. Çünkü ceza temelde saldırgan bir davranıştır. İstemediğiniz bir duruma karşı saldırgan bir tepki vermeyi çocuğa öğretmiş olursunuz ve ileride çocuk istemediği durumlarda saldırgan davranmayı böyle öğrenebillir.
Elif Naz Aykar